Şeker hastalığı ve diyabet hakkında

Glikoz vücudun enerji kaynaklarından biridir. Beyin gibi bazı organlar enerji kaynağı olarak özellikle glikoza ihtiyaç duyar bu sebeple kandaki glikoz miktarının normal seviyede tutulması önemlidir. Seviyenin çok yüksek ya da düşük olması ciddi problemlere yol açabilmektedir. Bu problemlerden kaçınılabilmesi için vücudumuz glikozu normal seviyede tutan karmaşık mekanizmalara sahiptir.

Glikozun kan dolaşımında tutulması ve dolaşımdan salınması karaciğerin sorumluluğundadır. Yemek sonrasında sindirimden gelen besinler kan yoluyla karaciğere ulaşır, burada fazla glikoz karaciğer tarafından ayrılır. Kandaki glikoz seviyesi düştüğünde ise (örneğin açlık ya da egzersiz sonrasında) karaciğer tam tersi bir reaksiyon göstererek kan dolaşımına glikoz salınımını sağlar. Karaciğer bu işlevleri hormonlardan sinyal alarak gerçekleştirir. İnsülin ve glukagon şeker hastalığında rol oynayan iki önemli hormondur. Bu hormonlar pankreastaki adacık hücrelerinde üretilirler. Beta hücrelerinde insülin ve alfa hücrelerinde glukagon üretilir.

Diyabet için testler

Susuzluk, sık idrara çıkma, mesane iltihabı gibi belirtiler varsa doktorunuz diyabet testi yapabilir. Bu aşamada doktor kanınızdaki glikoz seviyesini ölçer ve 200 mg/dl veya daha yüksek çıkarsa bu diyabetiniz var anlamına gelir. Glikoz seviyesi 200mg/dl’den az ise farklı testler yapmak gerekebilir.

Diyabet taraması

Kimler diyabet taramasından geçmelidir, tarama hangi yaştan itibaren başlamalıdır, tarama için hangi testler yapılmalıdır?

• Taramaya 45 yaşında başlanmalıdır. Sonuçlar normal ise her üç yılda bir tarama tekrar edilmelidir.
• 45 yaşından küçük yetişkinler fazla kiloluysa ve aşağıdaki risk faktörlerinden bir veya daha fazlasını taşıyorsa tarama yapılmalıdır.
  1. Ebeveynlerinde, kardeşlerinde ya da çocuklarında diyabet varsa,
  2. Fiziksel olarak aktif bir birey değilse,
  3. Hamilelikte diyabet geçirmiş ve çocuğu dört kilogramdan fazla ağırlıkta doğmuşsa,
  4. Kan basıncı 140/90 veya daha yüksekse,
  5. Dolaşım problemi varsa

Diyabet için uygulanan test:

Glikoz tolerans testi:

Glikoz tolerans testine rutin klinik muayenelerde ihtiyaç duyulmaz. Sadece genç bireylerde şüpheli bir durum varsa bunun belirlenebilmesi için ya da hamilelikte kesin teşhisin konulabilmesi için uygulanır. Sağlıklı bir sonuç elde edilebilmesi için test sabah hasta aç iken yapılır. Test boyunca hasta sakin bir şekilde oturmalı ve sigara içmemelidir. Hastanın testten önceki üç gün boyunca normal diyetine devam etmiş olması ve perhiz yapmamış olması da önemlidir. Yine hastanın yakın zamanda hastalık geçirmiş olması veya uzun süreli yatak istirahati yapmış olması da hatalı sonuçlar elde edilmesine neden olabilir. Kan glikozu önce hasta aç iken ardından 75 gr glikoz içeren 250-300 ml suyun içilmesinden bir ve iki saat sonra ölçülür. Çocuklar için çözelti maksimum 75 gr glikoz olmak üzere 1,75 gr/kg şeklinde hazırlanır. İçeceğin saf limon suyu gibi tatlandırıcılar kullanılarak hazırlanması tercih edilir. İdrar örneği ise glikoz içilmesinden önce ardından birinci ve ikinci saatlerde alınır. Glikoz değerlerinin Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre yorumlanması tabloda verilmiştir.

Diyabet teşhisinde WHO kriterleri: Olağan diyabet semptomları haricinde rasgele plazma glikozu değerinin ≥ 11,1 mmol/l (≥ 200 mg/dl) olması. Burada rasgele ile, ölçülen değerin son yemeğin ne zaman yenildiğinden bağımsız olarak gün içerisinde herhangi bir zamanda alınması kastedilmektedir. Klasik diyabet sendromları ise; sık tuvalete çıkma (poliüri), çok susama (polidepsi) ve beklenmedik kilo kaybı şeklindedir. Açlık plazma glikozu değerinin ≥ 7 mmol/l (≥ 126 mg/dl) olması. Burada açlık ile kastedilen son sekiz saatte herhangi bir kalori alınmamış olmasıdır. Glikoz tolerans testi sırasında 75 gr glikoz yüklenmesinden iki saat sonra alınan ölçümde plazma glikoz değerinin ≥ 11,1 mmol/l (≥ 200 mg/dl) çıkması. Klasik diyabet sendromlarının görülmediği durumlarda, buradaki kriterler farklı bir günde testlerin tekrarlanmasıyla doğrulanmalıdır.

İdrardan da glikoz seviyesinin belirlenmesi mümkündür. Bu ölçüm test şeritleri vasıtasıyla yapılır. Ancak idrardaki glikoz kandaki seviye 200 mg’ ın üzerindeyse görülebilir. Dolayısıyla yukarıdaki tablodaki önemli birkaç değeri atlandığından (örneğin açlık plazma glikozunun sınır değeri idrar testinde çıkmaz) diyabet tedavisinde idrar glikoz testi artık tavsiye edilmemektedir.

Şeker hastalığı ve diyabet’ ten genel olarak bahsettik, diyabet türklerinden bahsettiğimiz diğer makalemizi de bakarak diyabet türkleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. Makalenin devamına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

Kaç tür diyabet vardır ve sizdeki hangisi?